Να δούμε τα γεγονότα της Κρήτης μέσα από τη ''ματιά'' του Νίκου Καζαντζάκη;
Όλους θα τους ακούσουμε αυτές τις μέρες — απ’ τη μεριά των κρατούντων και των αστικών ΜΜΕ — να εντοπίζουν αιτίες, να προτείνουν λύσεις… κι όλα, όπως συνήθως, θα παραμείνουν όπως έχουν, μέχρι το επόμενο μακελειό.
Κι όμως, τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο.
Όλα μπορεί να τα διορθώσει ο άνθρωπος προς το καλύτερο — αρκεί να το προσπαθήσει κι αρκεί να πολεμήσει τις αιτίες που τα δημιουργούν !
Ο Νίκος Καζαντζάκης, ο μεγάλος αυτός Κρητικός, υπήρξε παρών σε μια τέτοια μεγάλη μάχη:
τη μάχη του ανθρώπινου είδους με την αμορφωσιά, τις προλήψεις, τον αναλφαβητισμό, τις δεισιδαιμονίες, τις θρησκευτικές προκαταλήψεις, τις εθνικιστικές έριδες, τις βεντέτες και χίλιες δυο άλλες καταστάσεις που εμπόδιζαν τον άνθρωπο να σηκωθεί απ’ τα τέσσερα πόδια στα δύο και να κοιτάξει τον Ήλιο κατάματα.
Όχι!
Αυτή η μάχη δεν δόθηκε ποτέ στην Κρήτη από την εδώ αστική εξουσία — κι αυτός είναι ο λόγος που βλέπουμε και σήμερα όσα βλέπουμε.
Ο Νίκος Καζαντζάκης ήταν παρών σε μάχες, αλλά σε μια άλλη χώρα.
Έζησε για δύο χρόνια στη νεοσύστατη τότε Σοβιετική Ένωση, λίγα μόλις χρόνια μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, παρακολουθώντας από κοντά τις προσπάθειες της πρώτης λαϊκής εξουσίας και του πρώτου εργατικού κράτους στον κόσμο να ανυψώσει τον άνθρωπο και την κοινωνία !
«Από το 1925 έως το 1930 πήγα τρεις φορές στη Σοβιετική Ρουσία κι έμεινα συνολικά δύο χρόνια, γυρίζοντας από το Μινσκ ως το Βλαδιβοστόκ κι από το Μούρμανσκ ως την Μπουχάρα και το Εσματζίν», έγραφε ο Καζαντζάκης.
Όσα βλέπει και ζει σ’ αυτά τα ταξίδια τον εντυπωσιάζουν και τα καταγράφει, παίρνοντας θέση στη μεγάλη διαπάλη ανάμεσα στους δύο κόσμους:
τον κόσμο της προόδου και τον κόσμο της καθυστέρησης.
«Λέω την αλήθεια όπως την είδαν τα μάτια μου.
Η στιγμή που περνούμε είναι τόσο κρίσιμη, που κάθε ψευτιά ή αποσιώπηση της αλήθειας θα ήταν ατιμωτική.» έγραφε
Ο Καζαντζάκης εντυπωσιάζεται από την προσπάθεια εξάλειψης του αναλφαβητισμού, από τη στάση του σοσιαλιστικού κράτους απέναντι στις εθνότητες, από την προσπάθεια να γίνει η επιστήμη προσιτή στο λαό — και φυσικά από το ίδιο το σοβιετικό σχολείο.
«Όλες μας οι ελπίδες, μου έλεγαν συχνά, κρέμονται από τη μόρφωση του λαού.
Ο φωτισμός του λαού, που για όλα τα αστικά κράτη είναι ο μεγάλος κίνδυνος,
για μας είναι η μόνη σωτηρία.»
Γι’ αυτό, μια από τις πρώτες φροντίδες των μπολσεβίκων ήταν να μάθουν ανάγνωση και γραφή στα εκατομμύρια των αναλφάβητων.
Συστάθηκαν χιλιάδες σύλλογοι με τον τίτλο «Κάτω οι αναλφάβητοι!», που γύριζαν από χωριό σε χωριό, μάθαιναν γράμματα στους κατοίκους και τους ανέθεταν να διδάξουν άλλους.
Φοιτητές, δάσκαλοι, εργάτες, υπάλληλοι — όλοι συμμετείχαν.
Ξέσπασε μια ιερή σταυροφορία ενάντια στον αναλφαβητισμό.
Εγραφε ο Καζαντζάκης «Ένας φίλος μου, ανώτερος υπάλληλος του Κομισαριάτου Υγιεινής, με πήγε απόψε να παρακολουθήσω μια εντελώς πρωτότυπη διαφωτιστική προπαγάνδα.
Μια μεγάλη αίθουσα κοντά σ’ ένα εργοστάσιο, γεμάτη εργάτες κι εργάτριες...
Ξάφνου πέρα η αυλαία άνοιξε: αίθουσα δικαστηρίου. Ένα μακρύ τραπέζι σκεπασμένο με κόκκινο πανί, καθίσματα υψηλά, κόκκινα, και στους τοίχους οι εικόνες του Λένιν, του Μαρξ και της Ρόζας Λούξεμπουργκ.
Ο φίλος μου μου εξηγούσε:
— Είναι τα δικαστήρια της Υγιεινής. Θα δείτε ένα δράμα να παίζεται.
Τώρα θα ’ρθουν οι τρεις δικαστές, ο εισαγγελέας κι οι συνήγοροι — όλοι γιατροί και γιατρίνες που, άμα τελειώσει η δουλειά τους το βράδυ, αναλαμβάνουν να παριστάνουν μπροστά στους εργάτες και τους χωρικούς ορισμένα έργα για να διαφωτίσουν το λαό και να τον κάνουν να προφυλάγεται από διάφορες αρρώστιες.
Όλοι τούτοι οι εργάτες κι οι εργάτριες ήρθαν εδώ, όχι για να δουν απλώς και να περάσει η ώρα τους, μα για να κρίνουν, να επέμβουν στο δράμα, να βγάλουν απόφαση. Είναι οι ένορκοι.
Τη στιγμή εκείνη μπήκαν οι τρεις δικαστές — γιατροί, ο εισαγγελέας κι οι δικηγόροι. Ο πρόεδρος χτύπησε το κουδούνι· η δίκη άρχιζε.
Ήρθε ο κατηγορούμενος — ένας εργάτης που παντρεύτηκε, μετέδωσε αρρώστια στη γυναίκα του κι εκείνη πέθανε στη γέννα. Χλωμός, ντροπιασμένος, ομολόγησε το σφάλμα του και ζητούσε επιείκεια.
Ήρθε η πεθερά του, μια ψηλή εργάτρια, αντρογυναίκα, απάγγειλε δριμύ κατηγορητήριο και ζήτησε να καταδικαστεί ο φονιάς της θυγατέρας της.
Ήρθαν οι μάρτυρες, μίλησε ο εισαγγελέας, αγόρευσαν οι δικηγόροι.
Το ακροατήριο παρακολουθούσε με αγωνία· συμφωνούσαν, διαφωνούσαν, μοιράζονταν οι γνώμες. Το δράμα τούτο δεν ήταν ψεύτικο παιχνίδι φαντασίας, μα ζωντανό, παρμένο απ’ τη βασανισμένη ζωή τους.
Η διαδικασία τελείωσε. Ο πρόεδρος υπέβαλε τα ερωτήματα στους ενόρκους, σε όλο το ακροατήριο:
α) Είναι ένοχος ο κατηγορούμενος γιατί, πριν παντρευτεί, πήρε αρρώστια;
— Οι άντρες φώναζαν: Όχι!
— Οι γυναίκες, αποφασιστικά: Ναι!
β) Είναι ένοχος γιατί, πριν γιατρευτεί, παντρεύτηκε και μετέδωσε την αρρώστια;
— Όλοι, άντρες και γυναίκες, αποκρίθηκαν: Ναι!
γ) Υπάρχουν ελαφρυντικά;
Δέκα λεπτά βάσταζε, όλο πάθος, η σύσκεψη για να δοθεί απάντηση.
Οι γυναίκες ανήλεες — κάθε μια ίσως συλλογούμενη τις δικές της δυστυχίες — δεν δέχονταν ελαφρυντικά.
Οι άντρες ήταν πιο επιεικείς· έλεγαν πως, αφού μετάνιωσε, πρέπει να συχωρεθεί.
— Θα τον συχωρούσα, φώναξε μια γριά εργάτισσα σηκώνοντας το χέρι, αν η μετάνοιά του ανάσταινε την πεθαμένη γυναίκα!
Η κραυγή αυτή της γριάς νίκησε.
Όταν πια εξεδόθηκε η καταδικαστική απόφαση και διαλύθηκε η συνεδρία, όλα τα πρόσωπα ήταν ξαναμμένα· όλες οι ψυχές είχαν ζήσει, φρίσσοντας, το τρομερό καθημερινό δράμα.
Ο γιατρός που παρίστανε τον πρόεδρο του δικαστηρίου μού είπε:
— Μεγάλη είναι η επιτυχία της προπαγάνδας τούτης. Περισσότερο απ’ τη διάλεξη, τον κινηματογράφο ή το βιβλίο, επιδρά και φωτίζει το λαό.
Έχουμε απαρτίσει ειδικό ρεπερτόριο από γνωστά έργα που διασκευάσαμε κι απλοποιήσαμε: την Πόρνη του Μαργκερίτ, τους Συφιλιδικούς του Μοπασάν, τους Βρικόλακες του Ίψεν κ.λπ.
Άλλα πάλι είναι απλοϊκά πρωτότυπα έργα που σκοπό έχουν να διαφωτίσουν τους εργάτες και τους χωρικούς για τα ολέθρια αποτελέσματα της φθίσης, του αλκοολισμού, της μαλάριας και της ακαθαρσίας.
Βλέπετε, κάνουμε ό,τι μπορούμε για να χύσουμε λίγο φως και να δώσουμε λίγη ευτυχία στο λαό. Θα θέλαμε το φως τούτο να ’ταν αφθονότερο, η εξέλιξη γοργότερη, η σωτηρία πιο κοντά μας.
Μα πάντα έτσι — με αγώνα, πολύ σιγά — προχωράει το φως...
Μεσάνυχτα ακόμα, προχωρούσα με το φίλο μου στους χιονισμένους δρόμους και τον άκουγα να μου εξιστορεί την οργάνωση και τη δράση του Κομισαριάτου της Υγιεινής.
Απέραντη είναι η Ρουσία κι ο λαός μας βυθισμένος στην αμάθεια και στην πρόληψη.
Σας αναφέρω δυο γεγονότα για να δείτε:
— Το 1923 ανακαλύψαμε, σε μια γωνιά της Σιβηρίας, μια άγνωστη φυλή, τέλεια απομονωμένη. Το νερό το χρησιμοποιούσαν μόνο για να πίνουν· ποτέ για να πλένουν το σώμα. Ο πρώτος που λούστηκε, πέθανε. Κι όλη η φυλή αναθεμάτισε τα κακά δαιμόνια που τους φέρναμε.
— Σε πολλά χωριά, οι μουζίκοι, όταν μετοικούν ή ταξιδεύουν, παίρνουν μαζί τους ψείρες για φυλακτό. Πιστεύουν πως τα φρικτά αυτά παράσιτα ενσαρκώνουν τα πνεύματα των προγόνων.»
Όλες αυτές οι εμπειρίες του Νίκου Καζαντζάκη από τη διετή του παραμονή στη Σοβιετική Ένωση είναι καταγεγραμμένες στο βιβλίο του
«Ταξιδεύοντας: Ρουσία»,
ένα έργο που αξίζει να αναζητήσει και να διαβάσει κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος.
Διαβάζοντάς το, μπορεί να κατανοήσει πώς ξεκίνησε η Σοβιετική Ένωση και πώς κατάφερε σε λιγα μολις χρόνια να ανεβάσει το λαό της σε αξιοζήλευτα, για τον παγκόσμιο πολιτισμό, επίπεδα.
Διαβάζοντάς το και μέσα από τις σκέψεις του Καζαντζάκη καταλαβαίνει κανείς πως τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο για τον άνθρωπο — αρκεί αυτός να θελήσει να αποτινάξει βάρβαρες αντιλήψεις αιώνων, να σηκωθεί στα δύο του πόδια και να κοιτάξει τον Ήλιο κατάματα.
Όμως για να συμβεί αυτό, θα ήταν δύσκολο — για να μην πούμε αδύνατο — αν ο άνθρωπος δεν φρόντιζε να εχει δίπλα του συμπαραστάτη και την κατάλληλη πολιτική εξουσία και το κατάλληλο κράτος !
Γιατί, όπως αποδείχτηκε όλα αυτά τα χρόνια, η αστική εξουσία στην Ελλάδα και το αστικό ελληνικό κράτος όχι μόνο απέτυχαν οικτρά να καλλιεργήσουν τη γνώση, την ανθρωπιά και τη συλλογικότητα μέσα στην κοινωνία αλλά ούτε καν ενδιαφέρθηκαν γι’ αυτό.
Μάλλον για το αντίθετο ενδιαφέρθηκαν και βλέπουμε όλα αυτά που βλέπουμε σήμερα, κι οχι μόνο στην Κρήτη !
Ενα είναι σίγουρο !
Μόνο με τον λαό στην εξουσία και ενα λαικο κράτος συμπαραστάτη ολη αυτή η κοινωνική καθυστέρηση θα γίνει παρελθόν και ο άνθρωπος θα ζήσει σαν άνθρωπος !!
(Αποσπάσματα της ανάρτησης είναι απο παλιότερα φύλλα του Ριζοσπάστη Περισσότερα για την παρουσία του Καζαντζάκη στην Σοβιετική Ενωση και τα γραπτά του στα λινκ του Ριζοσπάστη στα σχόλια ! ) @ακόλουθοι
RIZOSPASTIS.GR
www.rizospastis.gr
www.rizospastis.gr
- Απάντηση
RIZOSPASTIS.GR
www.rizospastis.gr
www.rizospastis.gr
- Απάντηση