1 ώρ. ·
Επειδή πολλά ειπώθηκαν από σχετικούς και άσχετους διαβάστε μια εξαιρετική ανάλυση για το περιστατικό με το 6χρονο από τον συνάδελφο, φίλο κ σύντροφο Νίκο.
Nikos Markopoulos
3 ώρ. ·
Το περιστατικό με την εκπαιδευτικό εικαστικών και τον 6χρονο μαθητή μάς συγκλόνισε όλους όσους υπηρετούμε το σχολείο.
Όχι γιατί “δεν το περιμέναμε”, αλλά γιατί ξέρουμε πόσο ευάλωτη και εύθραυστη μπορεί να γίνει η καθημερινότητα μιας τάξης. Και πόσο μόνοι μένουν συχνά οι άνθρωποι της εκπαίδευσης μπροστά σε καταστάσεις που δεν ξέρουν πια πώς να διαχειριστούν.
Μέσα από τη δική μου εμπειρία στην Α΄ Δημοτικού, νιώθω την ανάγκη να θέσω ορισμένες σκέψεις:
1. Οι εκπαιδευτικοί είμαστε προϊόν της εποχής μας — και καλούμαστε να την υπερβούμε
Οι δάσκαλοι και οι δασκάλες δεν είμαστε αποκομμένοι από την κοινωνία. Είμαστε προϊόντα της, φορείς των αξιών, των φόβων και των στερεοτύπων της. Ζούμε σε μια κοινωνία που σεξουαλικοποιεί σχεδόν τα πάντα και που, αν δεν εργαστούμε συνειδητά με τον εαυτό μας και συλλογικά για τον ρόλο που αναλάβαμε και σπουδάσαμε, κινδυνεύουμε να αναπαραγάγουμε ακριβώς όσα παράγει η κοινωνία γύρω μας. Η παιδαγωγική δεν είναι έμφυτη απαιτεί συνεχή αυτογνωσία, κριτική σκέψη και επιστημονική επάρκεια.
2. Το σχολείο δεν είναι νησίδα — είναι συγκοινωνούν δοχείο με την κοινωνία
Συχνά προσπαθούμε να παρουσιάζουμε τα σχολεία ως προστατευτικούς χώρους όπου ισχύουν «άλλοι κανόνες». Η πραγματικότητα, όμως, είναι ότι το σχολείο λειτουργεί μέσα στην ίδια κοινωνική συνθήκη. Ό,τι υπάρχει έξω, περνάει και μέσα: φόβος, ανασφάλεια, υπερβολές, προβολές, παρερμηνείες.
Η εκπαιδευτική κοινότητα έχει καθήκον να μετασχηματίζει πρότυπα και συμπεριφορές, αλλά αυτό δεν είναι δεδομένο και δεν υποστηρίζεται από το κράτος με ουσιαστικό τρόπο. Χρειαζόμαστε στρατηγική, όχι ευχολόγια.
3. Οι ειδικότητες — και όλοι οι εκπαιδευτικοί — χρειάζονται στήριξη, μετεκπαίδευση και ουσιαστική επιμόρφωση
Είναι αδιανόητο σε έναν τόσο απαιτητικό επιστημονικό χώρο, όπως η παιδαγωγική, να θεωρείται ότι επιμορφώσεις της μίας ημέρας επαρκούν για να μας εξοπλίσουν με γνώση και εργαλεία ώστε να αντιμετωπίσουμε την πολυπλοκότητα των σημερινών παιδιών και κοινωνικών σχέσεων.
Οι συμπεριφορές δυσκολεύουν, τα περιστατικά πληθαίνουν, οι οικογενειακές ισορροπίες αλλάζουν, τα κοινωνικά προβλήματα οξύνονται.
Αυτό απαιτεί βαθιά, συνεχή, επιστημονική κατάρτιση, με ευθύνη του κράτους — όχι ατομική υπόθεση του κάθε εκπαιδευτικού.
4. Το έλλειμμα παιδαγωγικής κατάρτισης σε αποφοίτους μη παιδαγωγικών σχολών
Πολλοί συνάδελφοι που προέρχονται από ειδικότητες όπως τέχνες, επιστήμες ή τεχνολογικά αντικείμενα έχουν ελλιπή ή ανύπαρκτη παιδαγωγική εκπαίδευση χωρίς να είναι δική τους ευθύνη αλλά συστημικό πρόβλημα.
Είναι άλλο πράγμα να ασκείς μια τέχνη ή επιστήμη, και άλλο να τη διδάσκεις σε παιδιά.
Η παιδαγωγική δεν κατακτιέται ούτε με ένα μάθημα επιλογής ούτε με ένα έτος εξομοίωσης. Είναι αυτόνομη επιστήμη, με δικές της θεωρίες, αξίες, δεοντολογία και μεθοδολογία.
5. Η “κοινή λογική” δεν είναι εργαλείο παιδαγωγικής διαχείρισης
Η απλοϊκή καταφυγή σε φράσεις όπως «είναι μόνο 6 χρονών» ή «η δασκάλα έχει ψυχολογικά προβλήματα» δεν προσφέρει λύση ούτε ουσιαστική κατανόηση.
Αν θέλουμε ένα σχολείο που μπορεί να παρεμβαίνει έγκαιρα και αποτελεσματικά σε ευαίσθητα ζητήματα, χρειάζεται θεμελιακά διαφορετική οργάνωση:
1)δομές ψυχοκοινωνικής υποστήριξης
2)ειδικούς σε μόνιμη βάση
3)συνεργασία σχολείου–οικογένειας
4)κουλτούρα πρόληψης και όχι μόνο καταστολής
Χωρίς αυτά, κάθε περιστατικό αντιμετωπίζεται αποσπασματικά και συχνά άδικα.
6. Η εκπαιδευτικός έσφαλε — αλλά το σφάλμα φωτίζει ένα πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα
Ναι, η συγκεκριμένη εκπαιδευτικός έκανε σοβαρά παιδαγωγικά λάθη.
Όμως το γεγονός ότι θεώρησε πως η λύση βρίσκεται στην αστυνομία φανερώνει:
1)τη διάλυση της εσωτερικής υποστηρικτικής δομής της εκπαίδευσης,
2)την πεποίθηση πολλών εκπαιδευτικών ότι «δεν έχουν πού να απευθυνθούν»,
3)την εξίσου μεγάλη ανασφάλεια των γονέων, που συχνά ξεκινούν έναν κύκλο καταγγελιών επειδή γνωρίζουν ότι το σύστημα δεν προστατεύει ούτε εκείνους ούτε τα παιδιά.
Η εκπαίδευση αποφεύγει συστηματικά τις «καυτές πατάτες». Το βλέπουμε στις παράλληλες στηρίξεις, στις ελλείψεις ειδικών, στην απουσία δομών. Αυτό το κενό γέννησε και το συγκεκριμένο περιστατικό.
7. Η επαναφορά της αξιολόγησης δείχνει την αντίληψη του κράτους — και αυτή είναι βαθιά αντιπαιδαγωγική
Το ότι η κυβέρνηση αξιοποιεί το περιστατικό για να επαναφέρει τη συζήτηση περί αξιολόγησης αποκαλύπτει ότι αντιμετωπίζει τη σχολική ζωή τεχνοκρατικά και όχι παιδαγωγικά.
Η αξιολόγηση που προωθείται δεν έχει καμία σχέση με:
• διαχείριση συμπεριφορών
• ενίσχυση της παιδαγωγικής επάρκειας
• πρόληψη και αντιμετώπιση βίας
• αναβάθμιση του εκπαιδευτικού έργου
• στήριξη των εκπαιδευτικών και των μαθητών
Είναι μια καθαρά γραφειοκρατική διαδικασία, όπως και οι κρίσεις στελεχών εκπαίδευσης, αποκομμένη από τις πραγματικές ανάγκες της σχολικής κοινότητας.
8. Οι εκπαιδευτικοί δεν φοβόμαστε την αξιολόγηση , φοβόμαστε τη διαχρονική εγκατάλειψη
Γνωρίζουμε ότι από την ημέρα που πήραμε το πτυχίο έως τη συνταξιοδότησή μας οφείλουμε να εξελισσόμαστε παιδαγωγικά και επιστημονικά.
Το πρόβλημα δεν είναι η εξέλιξη — είναι ότι αυτή βασίζεται αποκλειστικά σε δικές μας δαπάνες και προσωπική προσπάθεια.
Και όταν η Πολιτεία περιμένει από ανθρώπους που θα διδάσκουν έως τα 67–70 έτη, με σχεδόν έναν αιώνα διαφορά από τους μαθητές τους, να αυτοχρηματοδοτούν την επιμόρφωση τους, αυτό αποκαλύπτει το πραγματικό μέγεθος του προβλήματος.
9. Για τις ιδεολογικές πεποιθήσεις των εκπαιδευτικών — και τα όρια
Επειδή ειπώθηκε ότι η συγκεκριμένη εκπαιδευτικός έβαζε συνεχώς τα παιδιά να ζωγραφίζουν αγίους και σταυρούς, ας ξεκαθαρίσουμε κάτι ουσιαστικό:
Άλλο να διδάσκω αγιογραφία, να παρουσιάζω θρησκευτική τέχνη, να μιλώ για σύμβολα μέσα από το πρίσμα της τέχνης και της ιστορίας, της ανθρώπινης ανάγκης για έκφραση βαθιών πεποιθήσεων και εσωτερικών αναγκών.
Άλλο να προβάλλω τις προσωπικές μεταφυσικές μου ανάγκες στο μάθημα.
Το ίδιο ισχύει και για την κοινωνική ή πολιτική τέχνη:
είναι παιδαγωγικά ωφέλιμο να δείχνω εικόνες εργατικών κινημάτων, την κίνηση των κοινωνιών, την ταξική πάλη, να εξηγώ ιστορικά πλαίσια, να συνδέω τέχνη και κοινωνία προσαρμόζοντάς τα στο κάθε ηλικιακό στάδιο
αλλά όχι να ζητώ από παιδιά να ζωγραφίζουν σφυροδρέπανα χωρίς πλαίσιο, νόημα ή παιδαγωγικό στόχο.
Το σχολείο οφείλει να είναι φάρος επιστήμης, τέχνης και αλήθειας.
Όλα χωρούν — όταν υπηρετούν τον άνθρωπο και την ολόπλευρη ανάπτυξή του.
Και το μεγάλο ερώτημα που μένει είναι:
Ποιος θέλει πραγματικά ένα τέτοιο σχολείο; Και, κυρίως, ποιος δεν το θέλει καθόλου;
Υ.Γ. Haddon Hubbard Sundblom (1899–1976), Teacher and the boy.
Μέσα από τη δική μου εμπειρία στην Α΄ Δημοτικού, νιώθω την ανάγκη να θέσω ορισμένες σκέψεις:
1. Οι εκπαιδευτικοί είμαστε προϊόν της εποχής μας — και καλούμαστε να την υπερβούμε
Οι δάσκαλοι και οι δασκάλες δεν είμαστε αποκομμένοι από την κοινωνία. Είμαστε προϊόντα της, φορείς των αξιών, των φόβων και των στερεοτύπων της. Ζούμε σε μια κοινωνία που σεξουαλικοποιεί σχεδόν τα πάντα και που, αν δεν εργαστούμε συνειδητά με τον εαυτό μας και συλλογικά για τον ρόλο που αναλάβαμε και σπουδάσαμε, κινδυνεύουμε να αναπαραγάγουμε ακριβώς όσα παράγει η κοινωνία γύρω μας. Η παιδαγωγική δεν είναι έμφυτη απαιτεί συνεχή αυτογνωσία, κριτική σκέψη και επιστημονική επάρκεια.
2. Το σχολείο δεν είναι νησίδα — είναι συγκοινωνούν δοχείο με την κοινωνία
Συχνά προσπαθούμε να παρουσιάζουμε τα σχολεία ως προστατευτικούς χώρους όπου ισχύουν «άλλοι κανόνες». Η πραγματικότητα, όμως, είναι ότι το σχολείο λειτουργεί μέσα στην ίδια κοινωνική συνθήκη. Ό,τι υπάρχει έξω, περνάει και μέσα: φόβος, ανασφάλεια, υπερβολές, προβολές, παρερμηνείες.
Η εκπαιδευτική κοινότητα έχει καθήκον να μετασχηματίζει πρότυπα και συμπεριφορές, αλλά αυτό δεν είναι δεδομένο και δεν υποστηρίζεται από το κράτος με ουσιαστικό τρόπο. Χρειαζόμαστε στρατηγική, όχι ευχολόγια.
3. Οι ειδικότητες — και όλοι οι εκπαιδευτικοί — χρειάζονται στήριξη, μετεκπαίδευση και ουσιαστική επιμόρφωση
Είναι αδιανόητο σε έναν τόσο απαιτητικό επιστημονικό χώρο, όπως η παιδαγωγική, να θεωρείται ότι επιμορφώσεις της μίας ημέρας επαρκούν για να μας εξοπλίσουν με γνώση και εργαλεία ώστε να αντιμετωπίσουμε την πολυπλοκότητα των σημερινών παιδιών και κοινωνικών σχέσεων.
Οι συμπεριφορές δυσκολεύουν, τα περιστατικά πληθαίνουν, οι οικογενειακές ισορροπίες αλλάζουν, τα κοινωνικά προβλήματα οξύνονται.
Αυτό απαιτεί βαθιά, συνεχή, επιστημονική κατάρτιση, με ευθύνη του κράτους — όχι ατομική υπόθεση του κάθε εκπαιδευτικού.
4. Το έλλειμμα παιδαγωγικής κατάρτισης σε αποφοίτους μη παιδαγωγικών σχολών
Πολλοί συνάδελφοι που προέρχονται από ειδικότητες όπως τέχνες, επιστήμες ή τεχνολογικά αντικείμενα έχουν ελλιπή ή ανύπαρκτη παιδαγωγική εκπαίδευση χωρίς να είναι δική τους ευθύνη αλλά συστημικό πρόβλημα.
Είναι άλλο πράγμα να ασκείς μια τέχνη ή επιστήμη, και άλλο να τη διδάσκεις σε παιδιά.
Η παιδαγωγική δεν κατακτιέται ούτε με ένα μάθημα επιλογής ούτε με ένα έτος εξομοίωσης. Είναι αυτόνομη επιστήμη, με δικές της θεωρίες, αξίες, δεοντολογία και μεθοδολογία.
5. Η “κοινή λογική” δεν είναι εργαλείο παιδαγωγικής διαχείρισης
Η απλοϊκή καταφυγή σε φράσεις όπως «είναι μόνο 6 χρονών» ή «η δασκάλα έχει ψυχολογικά προβλήματα» δεν προσφέρει λύση ούτε ουσιαστική κατανόηση.
Αν θέλουμε ένα σχολείο που μπορεί να παρεμβαίνει έγκαιρα και αποτελεσματικά σε ευαίσθητα ζητήματα, χρειάζεται θεμελιακά διαφορετική οργάνωση:
1)δομές ψυχοκοινωνικής υποστήριξης
2)ειδικούς σε μόνιμη βάση
3)συνεργασία σχολείου–οικογένειας
4)κουλτούρα πρόληψης και όχι μόνο καταστολής
Χωρίς αυτά, κάθε περιστατικό αντιμετωπίζεται αποσπασματικά και συχνά άδικα.
6. Η εκπαιδευτικός έσφαλε — αλλά το σφάλμα φωτίζει ένα πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα
Ναι, η συγκεκριμένη εκπαιδευτικός έκανε σοβαρά παιδαγωγικά λάθη.
Όμως το γεγονός ότι θεώρησε πως η λύση βρίσκεται στην αστυνομία φανερώνει:
1)τη διάλυση της εσωτερικής υποστηρικτικής δομής της εκπαίδευσης,
2)την πεποίθηση πολλών εκπαιδευτικών ότι «δεν έχουν πού να απευθυνθούν»,
3)την εξίσου μεγάλη ανασφάλεια των γονέων, που συχνά ξεκινούν έναν κύκλο καταγγελιών επειδή γνωρίζουν ότι το σύστημα δεν προστατεύει ούτε εκείνους ούτε τα παιδιά.
Η εκπαίδευση αποφεύγει συστηματικά τις «καυτές πατάτες». Το βλέπουμε στις παράλληλες στηρίξεις, στις ελλείψεις ειδικών, στην απουσία δομών. Αυτό το κενό γέννησε και το συγκεκριμένο περιστατικό.
7. Η επαναφορά της αξιολόγησης δείχνει την αντίληψη του κράτους — και αυτή είναι βαθιά αντιπαιδαγωγική
Το ότι η κυβέρνηση αξιοποιεί το περιστατικό για να επαναφέρει τη συζήτηση περί αξιολόγησης αποκαλύπτει ότι αντιμετωπίζει τη σχολική ζωή τεχνοκρατικά και όχι παιδαγωγικά.
Η αξιολόγηση που προωθείται δεν έχει καμία σχέση με:
• διαχείριση συμπεριφορών
• ενίσχυση της παιδαγωγικής επάρκειας
• πρόληψη και αντιμετώπιση βίας
• αναβάθμιση του εκπαιδευτικού έργου
• στήριξη των εκπαιδευτικών και των μαθητών
Είναι μια καθαρά γραφειοκρατική διαδικασία, όπως και οι κρίσεις στελεχών εκπαίδευσης, αποκομμένη από τις πραγματικές ανάγκες της σχολικής κοινότητας.
8. Οι εκπαιδευτικοί δεν φοβόμαστε την αξιολόγηση , φοβόμαστε τη διαχρονική εγκατάλειψη
Γνωρίζουμε ότι από την ημέρα που πήραμε το πτυχίο έως τη συνταξιοδότησή μας οφείλουμε να εξελισσόμαστε παιδαγωγικά και επιστημονικά.
Το πρόβλημα δεν είναι η εξέλιξη — είναι ότι αυτή βασίζεται αποκλειστικά σε δικές μας δαπάνες και προσωπική προσπάθεια.
Και όταν η Πολιτεία περιμένει από ανθρώπους που θα διδάσκουν έως τα 67–70 έτη, με σχεδόν έναν αιώνα διαφορά από τους μαθητές τους, να αυτοχρηματοδοτούν την επιμόρφωση τους, αυτό αποκαλύπτει το πραγματικό μέγεθος του προβλήματος.
9. Για τις ιδεολογικές πεποιθήσεις των εκπαιδευτικών — και τα όρια
Επειδή ειπώθηκε ότι η συγκεκριμένη εκπαιδευτικός έβαζε συνεχώς τα παιδιά να ζωγραφίζουν αγίους και σταυρούς, ας ξεκαθαρίσουμε κάτι ουσιαστικό:
Άλλο να διδάσκω αγιογραφία, να παρουσιάζω θρησκευτική τέχνη, να μιλώ για σύμβολα μέσα από το πρίσμα της τέχνης και της ιστορίας, της ανθρώπινης ανάγκης για έκφραση βαθιών πεποιθήσεων και εσωτερικών αναγκών.
Άλλο να προβάλλω τις προσωπικές μεταφυσικές μου ανάγκες στο μάθημα.
Το ίδιο ισχύει και για την κοινωνική ή πολιτική τέχνη:
είναι παιδαγωγικά ωφέλιμο να δείχνω εικόνες εργατικών κινημάτων, την κίνηση των κοινωνιών, την ταξική πάλη, να εξηγώ ιστορικά πλαίσια, να συνδέω τέχνη και κοινωνία προσαρμόζοντάς τα στο κάθε ηλικιακό στάδιο
αλλά όχι να ζητώ από παιδιά να ζωγραφίζουν σφυροδρέπανα χωρίς πλαίσιο, νόημα ή παιδαγωγικό στόχο.
Το σχολείο οφείλει να είναι φάρος επιστήμης, τέχνης και αλήθειας.
Όλα χωρούν — όταν υπηρετούν τον άνθρωπο και την ολόπλευρη ανάπτυξή του.
Και το μεγάλο ερώτημα που μένει είναι:
Ποιος θέλει πραγματικά ένα τέτοιο σχολείο; Και, κυρίως, ποιος δεν το θέλει καθόλου;
Υ.Γ. Haddon Hubbard Sundblom (1899–1976), Teacher and the boy.